На працягу апошніх гадоў на тэрыторыі рэспублікі фіксуецца рост колькасці зарэгістраваных злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій, а таксама павелічэнне колькасці вымагальніцтваў і махлярстваў, учыненых з выкарыстаннем магчымасцяў сеткі Інтэрнэт.
У Брэсцкай вобласці за апошнія чатыры гады колькасць злачынстваў, учыненых у сетцы Інтэрнэт, вырасла практычна ў 10 разоў. У бягучым годзе з выкарыстаннем Інтэрнэта здзейснена кожнае чацвёртае злачынства.
Такога роду дзеянні па сваім змесце і накіраванасці нясуць значную грамадскую небяспеку, прычыняючы істотную шкоду ахоўным крымінальным законам інтарэсам. Асаблівасцю дадзеных крадзяжоў з’яўляецца тое, што пацярпелымі ад іх наступстваў могуць быць практычна ўсе слаі насельніцтва – работнікі бюджэтнай сферы, прадпрыемстваў недзяржаўнай формы ўласнасці, беспрацоўныя, пенсіянеры, а таксама тое, што зламыснікі ў выніку злачынных дзеянняў маюць магчымасць завалодаць значнымі сумамі грашовых сродкаў, размешчаных на карт-рахунках грамадзян.
Характэрна, што здзяйсненне дадзенага вiду крадзяжоў магчыма толькі ў выпадку завалодання зламыснікам рэквізітамі банкаўскай аплатнай карты (далей – БАК) пацярпелага, у тым ліку трохзнакавым кодам праверкі сапраўднасці карты (CVV2 / CVC2), размешчаным на яе адваротным баку.
Следчая практыка паказвае, што асноўным спосабам завалодання рэквізітамі БАК з’яўляецца іх выманьваньне ў трымальнікаў на розных падставах. Пад уздзеяннем падману пацярпелыя самі добраахвотна прадастаўляюць злачынцу звесткі аб сваіх плацежных картах. Спосабы падману могуць быць рознымі:
- перапіска ў сацыяльных сетках і інтэрнэт-мессенджерах ад імя знаёмых;
- тэлефонныя званкі на абаненцкія нумары трымальнікаў карт ад імя банкаўскіх работнікаў (у асноўным службы бяспекі банкаў) пад маркай неабходнасці тэрміновага блакавання (абмежавання) якой-небудзь аперацыі з выкарыстаннем БАК;
- уяўная купля тавараў на гандлёвых інтэрнэт-пляцоўках (злачынцы пад маркай унясення перадаплаты за набываны тавар ўступаюць у перапіску з пацярпелым ў інтэрнэт-мессенджеры (у большасці выпадкаў – Viber) і выманьваюць рэквізіты карт;
- інфармаванне трымальнікаў БАК пра выйгрыш імі буйных сум грошай або прызоў (у дадзеным выпадку зламыснікі ўступаюць з імі ў перапіску і завалодваюць рэквізітамі банкаўскіх карт нібыта ў мэтах неабходнасці пералічэння на карту сумы выйгрышу).
Акрамя асабістай бестурботнасці пацярпелых здзяйсненню злачынстваў супраць інфармацыйнай бяспекі спрыяе іх недасведчанасць аб крымінагеннай абстаноўцы, недастатковая граматнасць у сферы камп’ютэрных тэхналогій, няведанне прынцыпаў функцыянавання фінансавай (аплатнай) сістэмы.
Штодня ў следчыя падраздзяленні Брэсцкай вобласці звяртаюцца асобы, якія пацярпелі ад дзеянняў зламыснікаў. У якасці прыкладаў можна прывесці найбольш рэзанансныя крымінальныя справы і найбольш распаўсюджаныя спосабы крадзяжоў.
Так, у бягучым годзе ўзбуджана крымінальная справа па факце крадзяжу з рахунку банкаўскай аплатнай карты 58-гадовай жыхаркі г. Брэста звыш 74000 беларускіх рублёў. Устаноўлена, што рэквізіты доступу да сваіх банкаўскіх плацежных картак пацярпелая падала злачынцу ў ходзе размовы па мабільным тэлефоне пасля таго, як ён прадставіўся супрацоўнікам аднаго з банкаў і паведаміў пра несанкцыянаваны спісанні з карт-рахунку грашовых сродкаў.
Аналагічнае злачынства здзейснена ў дачыненні да 67-гадовага жыхара г. Брэста, у якога з рахунку выкрадзена звыш 67000 беларускіх рублёў.
Як правіла, званкі пацярпелым паступалі з нумароў тэлефонаў, вылучаных замежнымі аператарамі сотавай сувязі (Літва, Латвія, Нідэрланды і інш.), З дапамогай выкарыстання мессенджерау (Viber, Telegram, WhatsApp). Пры гэтым у якасці застаўкі былі ўсталяваны лагатыпы беларускіх банкаў, аднак пацярпелых дадзеная акалічнасць не насцярожыла.
Нароўні з ажыццяўленнем званкоў зламыснікі ўступаюць у перапіску з пацярпелымі ад імя банкаў пры дапамозе названых інтэрнэт-мессенджерау з мэтай завалодання рэквізітамі БАК і наступнага крадзяжу грашовых сродкаў.
У перыяд пандэміі шырокае распаўсюджванне атрымалі крадзяжы з выкарыстаннем падменных або «фішынгавых» сайтаў (ад ангельскага fishing – рыбная лоўля). Напрыклад, пры выкарыстанні гандлёвай пляцоўкі Kufar.by інтэрнэт-махляр выбірае любую аб’яву, дзе пазначаны абаненцкi нумар. Пасля гэтага ён уступае ў перапіску з прадаўцом тавару, прапануе яму ўнесці 100% аплату за тавар на яго банкаўскую аплатную карту, выкарыстаць сэрвіс дастаўкі. Пацярпелы згаджаецца, зламыснік прапануе яму перайсці па прадстаўленай гіперспасылцы, якая вядзе на «фішынгавую» старонку, якая размешчана на спецыяльна створаным сайце, даменнае імя якога падобна з імем легальнага сэрвісу (kufar.cc, sdek.eu, europochta.tw, bel-post.biz і інш.). Перайшоўшы па спасылцы, на загружанай вэб-старонцы (або на некалькіх вэб-старонках, загружаных пакрокава) прадавец уводзіць рэквізіты сваёй банкаўскай карты. З выкарыстаннем атрыманых дадзеных адбываецца спісанне грашовых сродкаў з карт-рахунку пацярпелага.
Аналагічныя схемы ўжываюцца не толькі на Kufar.by, але і на іншых сэрвісах аб’яваў, а таксама ў розных групах сацыяльных сетак. У такім выпадку перапіска з адпраўкай «фішынгавай» спасылкі можа ажыццяўляцца ў ходзе абмену паведамленнямі пасродкам сацыяльнай сеткі.
Нароўні з пазначанымі формамі злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій на тэрыторыі вобласці мелі месца выпадкі паступлення пацярпелым званкоў з дапамогай мессенджерау ад імя прадстаўнікоў праваахоўных органаў. пад выглядам выкрывання нядобрасумленных супрацоўнікаў банка і забеспячэння захаванасці грашовых сродкаў пацярпелых яны пераконвалі іх зняць з укладаў у банку буйныя грашовыя сумы і пералічыць іх на банкаўскія аплатныя карты, звесткі аб доступе да якіх добраахвотна падаваліся пацярпелымі пры зносінах.